Ο ρόλος της Ειδικής Εκπαίδευσης

 Ένας όρος που έχουμε μάθει να αποδεχόμαστε και να εμπιστευόμαστε, ακόμα και να λειτουργούμε, χωρίς να αναρωτιόμαστε αν όντως ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες και ικανότητες των παιδιών μας. Διερωτώμαι…

Παρακολουθώντας παιδιά με «ιδιαίτερες ικανότητες» όπως χαρακτηριστικά ονομάζονται, αρχίζω να αναρωτιέμαι μήπως έχουμε κάνει λάθος εξ’ αρχής, οικοδομώντας μια φιλοσοφία «βοήθειας» και στήριξης, με πολλά κρυμμένα σημεία σκέψης, που περισσότερο στηρίζουν τον δικό μας εγωισμό.


Γνωρίζοντας και δουλεύοντας με παιδιά με νοητική στέρηση, αυτισμό, δυσλεξία, ελλειμματική προσοχή, υπερκινητικότητα (όροι αμφίβολοι από μόνοι τους) δεν είμαι πλέον βέβαιη ότι έχουμε κάνει το καλύτερο ΓΙΑ τα παιδιά αυτά ή για την φοβική αλαζονεία μας. Συνειδητοποιώ ότι δεν έχουμε τολμήσει απλές, ουσιαστικές ερωτήσεις στη δημιουργία προγραμμάτων, μεθόδων, ασκήσεων αντιμετώπισης για τις ιδιαιτερότητες αυτές. Οι δυσκολότερες ερωτήσεις βέβαια αφορούν την ίδια την ατομικότητα: το κάθε ξεχωριστό παιδί, που δεν χωράει σε καμία κατηγοριοποίηση.


Γιατί να κάνει αυτά που του λέμε να κάνει; Γιατί να θέλει να ανταποκριθεί στις συγκεκριμένες ασκήσεις που του βάζουμε; Γιατί κρίνουμε τα παιδιά αυτά σύμφωνα με την ανταπόκρισή τους, όταν αυτή εξαρτάται από το ενδιαφέρον και το κίνητρο που δεν τους δίνουμε; Πώς φτιάξαμε τόσες ορολογίες ΜΟΝΟ μέσα από τη δική μας οπτική, αγνοώντας τη δική του; Τι σημαίνει "φυσιολογικό";

Ζητάμε από αυτά να «βγουν από τον κόσμο τους» και να μπουν στον δικό μας, χωρίς να γνωρίζουμε τι πραγματικά σημαίνει και απαιτεί αυτό, κάθε φορά και σε κάθε άτομο. Όμως, πόσο πρόθυμοι είμαστε να εγκαταλείψουμε τον δικό μας κόσμο (τα πτυχία μας, τον τρόπο αξιολόγησης, τις μεθόδους κατάταξης, την ασφάλεια της αξίας μας) για να μπούμε, χωρίς δεδομένα, στον δικό τους κόσμο;

Κάθε παιδί κρύβει ένα ολόκληρο σύμπαν μέσα του… που αυτό έχει πρακτική, καθημερινή, πολυεπίπεδη και όχι φιλοσοφική, θεωρητική σημασία. Πώς, χωρίς να γνωρίζουμε, επιμένουμε να το βοηθήσουμε; Πώς βγάζουμε τόσο αβίαστα συμπεράσματα που στιγματίζουν την καθημερινότητα και την πορεία τους;

Δεν έχω έτοιμες απαντήσεις ούτε μπορώ πλέον να λειτουργώ όσα νόμιζα πως είχα μάθει. Θα ήθελα να ξεκινούσα από την αρχή, και αυτό κάνω καθημερινά… ως μαθήτρια, όμως όχι σε σχολές, όχι σε κλειστούς χώρους θεωρητικούς, χωρίς δεδομένα, χωρίς ορολογίες και παρελθοντικές απόψεις. Δύσκολο και τολμηρό… Όμως διαισθάνομαι ότι αν το επιχειρήσουμε περισσότεροι από μας, θα σώσουμε ΚΑΙ τα παιδιά μας από τις περιοριστικές πρακτικές μας, αλλά και τους εαυτούς μας από πολλές δυσκολίες, παγίδες και φτιαχτά αδιέξοδα.

Βρίσκομαι λοιπόν μπροστά σε κάθε νέο παιδί χωρίς δεδομένα, χωρίς έτοιμες απαντήσεις, χωρίς καμία άποψη «καθ’ έδρας». Θέλω να μάθω, θέλω να παρατηρήσω, θέλω να γνωρίσω. Και διαπιστώνω καθημερινά εκπληκτικά πράγματα που ο περιοριστικός τρόπος σκέψης και η εκπαίδευση θα με εμπόδιζαν να το κάνω. Ανοίγω τα τετράδια προηγούμενων μεθόδων αντιμετώπισης και άλλων «ειδικών» (κανείς - για μένα - δεν είναι ειδικός) και θέλω να τα πετάξω έξω από το παράθυρο. Δε φταίει κανείς, δεν φταίνε οι άνθρωποι, δεν τα έχω με κανέναν… φταίει ολόκληρο το σύστημα που όλοι, λίγο πολύ εμπιστευτήκαμε. Δεν δουλεύει!

«Βαριέται», λέει, «δεν ανταποκρίνεται», «δεν μπορεί», «αδυνατεί να αφοσιωθεί, να συγκεντρωθεί», «δεν καταλαβαίνει»… Όχι, όχι, όχι…. Όλα αυτά δεν ισχύουν! Πάμε πάλι από την αρχή… Ψάχνει κίνητρο, ψάχνει την αιτία, ανταποκρίνεται αλλά αλλιώς, μπορεί αλλά δεν το πιστεύει, αφοσιώνεται εκεί που θέλει, συγκεντρώνεται όταν υπάρχει λόγος...

Πρέπει να μάθουμε ΕΜΕΙΣ πρώτα να παρατηρούμε χωρίς δεδομένα, να αφοσιωνόμαστε στο καθολικά καινούργιο που έχουμε μπροστά μας, να είμαστε πρόθυμοι και ευέλικτοι να αλλάξουμε τα πάντα. Χρειάζεται ΕΜΕΙΣ να μάθουμε, εμείς να εξερευνήσουμε, εμείς να εγκαταλείψουμε τον γνώριμο κόσμο μας.

Η νέα ακαδημαϊκή χρονιά ξεκινά (πάλι) με πολύ άγχος, αχρείαστα τρεξίματα, ανώφελα έξοδα και ταλαιπωρία… Όμως, για όσους τολμούμε, ξεκινά με ενθουσιασμό, με διάθεση δημιουργικότητας, με πάθος να γνωρίσουμε, να μάθουμε, να εισχωρήσουμε, να γίνουμε ΕΜΕΙΣ τα πρότυπα που τα παιδιά μας - τα όποια παιδιά μας - χρειάζονται για να αφυπνίσουν, τα ίδια, τον δυναμισμό τους.